Šta je mamografija?

Mamografija je medicinska procedura snimanja dojki pomoću niskih doza rendgenskih zraka, koja omogućava rano otkrivanje raka dojke, često pre nego što se pojave bilo kakvi simptomi. Ova metoda je standard u radiološkoj dijagnostici već decenijama i koristi se kako kod žena bez simptoma (skrining), tako i kod onih koje imaju sumnjive promene (dijagnostika). U kombinaciji sa kliničkim i samopregledima, mamografija je jedan od najvažnijih alata u ranom otkrivanju raka dojke.

Mamografski aparat stvara detaljne slike unutrašnjosti dojki, čime lekarima omogućava da precizno utvrde prisustvo cista, tumora, kalcifikacija, distorzija i asimetrija u tkivu. Slike se mogu dobiti na filmu ili kao digitalni zapisi.

Vrste mamografije

• Skrining mamografija - koristi se za rutinske preglede kod žena koje nemaju simptome. Obično se snimaju obe dojke iz dva ugla.
• Dijagnostička mamografija - koristi se kod žena sa simptomima ili nakon abnormalnih nalaza na skriningu. Uključuje dodatne projekcije dojki i detaljniju analizu. Preporučuje se i kod žena sa implantima ili onih koje su već lečene od raka dojke.

Kod mlađih pacijentkinja, čije dojke imaju gušće tkivo, koristi se digitalna mamografija, koja omogućava bolje uvećanje, obradu i čuvanje slika, kao i brže tumačenje rezultata.

Koje žene bi trebalo da rade mamografiju?

Mamografski pregled se preporučuje ženama starijim od 40 godina u razmacima od 1 do 2 godine. Žene sa većim rizikom mogu započeti i ranije, uz češće kontrole. Faktori rizika uključuju:

• Porodičnu ili ličnu istoriju raka dojke ili jajnika
• Prvu menstruaciju pre 12. godine života
• Menopauzu pre 50. godine života
• Prvu trudnoću posle 30. godine
• Prisutnost implantata u dojkama
• Gušće i kvrgavije grudi koje otežavaju klinički pregled

Kod visokorizičnih pacijentkinja može se preporučiti i magnetna rezonanca (MR) dojki kao dopuna mamografiji.

Simptomi zbog kojih se radi dijagnostička mamografija

• Napipana kvržica u dojci
• Iscedak iz bradavice, posebno krvav
• Uvučena bradavica koja se ne može ispraviti
• Crvenilo, otok ili zadebljanje tkiva
• Ranice ili osip na koži dojke
• Bol u dojci ili ispod pazuha bez poznatog uzroka

Priprema za pregled

Pravilna priprema povećava preciznost snimaka. Potrebno je:

• Ne nanositi dezodorans, parfem, losione, talk ni kreme na grudi i pazuhe - mogu ostaviti bele mrlje na snimku
• Nositi udobnu odeću koju je lako skinuti - pregled se obavlja bez gornjeg dela odeće i brushaltera
• Zakazati pregled nedelju dana nakon menstruacije - tada su dojke najmanje osetljive
• Ponesite ranije nalaze (film ili CD) radi poređenja rezultata
• Obavezno obavestiti lekara ako ste trudni ili dojite
• Prijaviti tehničaru sve simptome, prethodne operacije i upotrebu hormona

Ukoliko posećujete novu ustanovu, preporučuje se dosledno korišćenje iste opreme i tima zbog kontinuiteta u dijagnostici.

Kako izgleda pregled?

Pregled traje oko 20-30 minuta. Pacijentkinja stoji ispred aparata dok tehničar postavlja dojku na donju ploču mamografa. Gornja ploča lagano pritiska dojku kako bi se izravnalo tkivo i dobila što jasnija slika. Kompresija može biti neprijatna, ali traje samo nekoliko sekundi po snimku.

Snima se odozgo nadole i sa strane pod uglom. Tehničar rukovodi aparatom iz susedne prostorije i daje uputstva preko interfona. Po potrebi se rade dodatne slike iz različitih uglova radi detaljnijeg pregleda.

Kompresija dojke - zašto je važna?

• Ravnomerno raspoređuje tkivo kako bi sve strukture bile vidljive
• Smanjuje mogućnost da male promene ostanu neprimećene
• Sprečava zamućenja slike izazvana pokretom
• Povećava preciznost i oštrinu slike

Rizici mamografije

Mamografija koristi malu količinu jonizujućeg zračenja. Iako je rizik minimalan, on postoji — naročito kod mlađih žena i tokom trudnoće. Za trudnice se koristi zaštitna olovna kecelja.

Moguć je i lažno pozitivan nalaz - kod 5-15% žena se traže dodatni testovi ili biopsija, iako se kasnije pokaže da nema maligniteta.

Prednosti mamografije

• Otkriva rak u najranijoj fazi, pre pojave simptoma
• Povećava šanse za izlečenje i omogućava blaže terapijske pristupe
• Omogućava detekciju benignih i malignih čvorova, cista i kalcifikacija
• Koristi se i kod žena sa gustom strukturom dojki
• Digitalna mamografija nudi dodatne mogućnosti analize i preciznost
• Zračenje ne ostaje u telu nakon pregleda

Ko obavlja mamografske preglede?

U zavisnosti od ustanove, preglede obavljaju lekari specijalisti radiologije, uključujući dr Milenu Radičević, dr Aleksandru Jarić i dr Tatjanu Pavlović, koji poseduju višegodišnje iskustvo u dijagnostici bolesti dojki. Njihovo stručno tumačenje snimaka je ključ za donošenje tačne dijagnoze i preporuku za dalji tretman.